Alexandre Pires, Lic.Eco, M.M

Prinsípiu orientadór hanesan elementu esensiál ba administração lokal di'ak Basea desempenhu diak, minimiza risku, transparencia no responsabilisaun, no promove efisiencia no efikasia.

Alexandre Pires, Lic.Eco, M.M | Presidente Autoridade Municipal de Bobonaro

Prinsípiu orientadór hanesan elementu esensiál ba administração lokal di'ak Basea desempenhu diak, minimiza risku, transparencia no responsabilisaun, no promove efisiencia no efikasia.

Hare Perfil
1. Jeografia

Bobonaro mak hanesan munisípiu ida husi Timor-Leste, lokalizado iha parte oeste, ne’ebé halo fronteira ho Munisípiu Ermera ho Ainaro (este), Munisípiu Covalima (sul), Indonésia (oeste) no Munisípiu Liquiça (norte). Munisípiu referido iha postu administrativu 6 Atabae, Balibo, Bobonaro, Cailaco, Lolotoe no Maliana, ne’ebé inklui 50 suku.
Demográfikamente, Bobonaro iha total de populasaun hamutuk 99,956 (projesaun 2019) no densidade populasaun mak 72,38 ba área 1,380.82 km2. Grupu de populasaun ida ne’e, koalia lian : Tetun, Bunak no Kemak.

2. Toponímia

Hanesan mós ho munisípiu seluk, Bobonaro mós iha signifikadu próprio ba naran munisípiu nian. Naran “Bobonaro”, uluk iha tempu kolonia Portugueza mak tau naran ida ne’e. Molok Portuguses tama iha Timor, hanaran Bobonaro uza lingua Bunak no Kemak (lingua ne’ebé domina iha Distritu Bobonaro). Iha lian Bunak: “Ho”  no   “ Nalu”. “Ho” katak raan no “Nalu” katak taan/taha, ne’ebé signika: Fatin ba raan taan (moris). Iha lian Kemak: “Bobo” no “Naru”. “Bobo katak subar no “Naru” katan naruk, ne’ebé signifika: subar naruk – fatin seguru ba subar tempu naruk.

3. Istória

Movimentu resistensia timoroan nian forti tebes hasoru Portugal iha tinan 1720-1913 iha Balibo, Marobo, Cailaco no parte seluk husi Munisípiu laran. Liurai Dom Aleixo ho Xefi Lacu-Mal husi Cailaco halo rezistensia ho revolta kontra Portugueza. Revolta boot acontece iha Cailaco iha Outubru ba Dezembru tinan 1726.
Durante tempu Indonesia, populasaun Munisípiu Bobonaro barak mak sai vitima husi tinan 1975 to’o 1999. Antes forsa Indonesia mai invade Dili iha tinan 1975, sira halo invasaun iha Batugade, Balibo no Maliana iha Otubru no Novembro no depois sira halo invasaun iha Atabae.  Iha tinan 1975 forsa indonesia oho Jornalista Internasional nain lima iha Balibo, agora dadaun fatin ida ne’e sai konecidu iha mundo tomak. Iha loron 18 Octubro 1975, forsa indonesia halo asalto no fo canhoadas, bazucadas no morteiras ba Companha 20 linha iha Alto Lebos, Lolotoe hodi destroi total no Falintil barak mak mate. Iha loron 8 Setembro 1999, ema nain 47 mak militar indonesia oho iha Estasaun Policia Maliana no acontesimentu hanesan ne’e mosu mos iha Munisípiu sira seluk. Iha parte seluk, Feto Timor hamutuk ho juventude sira mos halao sira nia knaar ne’ebé importante hodi suporta resistencia liliu konaba aihan no aimoruk. Iha feto Timor oan nain rua: Regina no Maria Tapo mak konesidu iha parte gerrilha nian tanba oho ema forsa indonesia nian ho rama no baku malu.

4. Klima

Em termos de klima, durante fulan Novembro to’o Abrli tempu udan no husi fulan Maio to’o Setembro tempu bailoron ka udan uitoan no iha fulan outubro anin bot no temperatura aumenta. Ba fatin ne’ebé ho altitude boot, iha temperatura ne’ebé tuun too 15°C no udan been barak, maibe ba fatin ne’ebé altitude ki’ik nia temperatura em geral varia husi 30° to’o 35 °C no iha kalan varia husi 18° to’o 20°C no iha tempu udan, udan been menus.

5. Pontu Interese

Pontu interese husi munisípiu Bobonaro inklui Bee Manas iha Marobo, Tasi Ibun Atabae, Fonte Português iha Balibo, Ailaran Lulik iha Balibo, Foho Loelako, Mota Picigi iha Lolotoe, Blacun Waterfall iha Marobo.

Postu administrativu

Planu annual

Tinan Total proposta orsamentu Anexu
No data

Orsamentu Anual Alokadu

Tinan Orsamentu Alokadu
No data
Membrus

Kunhese membru konselhu sira

Alexandre Pires, Lic.Eco, M.M
Presidente Autoridade Municipal de Bobonaro
  • +67077 655 3333 | +67077 839 999
  • eobarreto@municipio.gov.tl
Alexandre Pires, Lic.Eco, M.M
Presidente Autoridade Municipal de Bobonaro
  • +67077 655 3333 | +67077 839 999
  • eobarreto@municipio.gov.tl

© 2024 Autoridade Municipio Bobonaro